20.06.2007 (Śr) 06.54 (6155 dni temu)

Podróż miała trwać nie dłużej niż 6 tygodni. Czasem jednak – na skutek załamania pogody – mogła się przedłużyć nawet do 3 miesięcy. Warunki pod pokładem były skandaliczne. Było bardzo ciasno, całkowicie nie respektowana prawa do prywatności pasażerów. Higiena była poniżej krytyki, brakowało wentylacji. Podobno miejsce pod pokładem śmierdziało dokładnie tak jak kloaka. Na statku – poza pasażerami – przebywał także żywy inwentarz, zabierany gównie jako pożywienie (jedzenie nie nadawało się do przechowywania). Zwierzęta przyczyniały się do ogólnego brudu, smrodu i niezdrowych warunków. Często na statkach rozprzestrzeniały się epidemie. Podobno były rejsy w czasie których niemal 20 procent pasażerów umierało.

Stalowe statki napędzane parą stanowiły istotny przełom w przeprawie przez Atlantyk. Warunki pod pokładem pozostały wprawdzie równie skandaliczne jak na żaglowcach (choroba morska i inne niewygody dalej były normalnością), ale podróż trwała krócej niż 2 tygodnie. Umieralność spadła. W miarę rozwoju żeglugi warunki stopniowo polepszały się. Już w roku 1880, kiedy to do Ameryki zawitało niemal 500 tysięcy przybyszy z Europy, zmarło jedynie 269 osób.

Kapitalizm i tutaj pokazał swoją ludzką twarz. Wielkie linie statków parowych rywalizowały ze sobą o przewozy. Amerykańscy przemysłowcy zaczęli subsydiować przewozy, a warunki w niższych klasach wyraźnie się poprawiły. Kulminacja przewozów pasażerskich nastąpiła tuż przed wybuchem I wojny światowej – w początkach drugiego dziesięciolecia XX wieku. Widocznym znakiem poprawy warunków na dolnych pokładach były m.in. obrusy na stołach.

Szczęśliwi przybysze, bo dotarciu do portu w Nowy Jorku, byli w większości oszołomieni. Imigranci przechodzili obowiązkową odprawę u urzędników i lekarzy. Musieli oni udowodnić, że nie mają zamiaru odbierać amerykańskim robotnikom pracy ani obciążać państwa z powodu braku pieniędzy. Spełnienie tych warunków stało w sprzeczności z istotą imigracyjnej fali przybyłych, ale ok. 80% imigrantów bez większych problemów przechodziła te dziwne amerykańskie procedury.

„Ziemia obiecana” nie dla wszystkich i nie od razu usłana była różami. Nieliczni szczęśliwcy, często z pomocą wcześniej przybyłych rodaków, od razu wyruszali na zachód gdzie można było osiedlać się na państwowych gruntach. Dziewicze farmy wymagały starannego przygotowania do hodowli i często było to przeszkodą nie do pokonania dla Europejczyków. Wielu z nich zdecydowało się na odkupienie oczyszczonej już ziemi od Amerykanów, których ciągnęło dalej na zachód.

Wielu śmiałych imigrantów wsiadało w Nowym Jorku do specjalnych subsydiowanych pociągów do Kaliforni. Przedsiębiorcy potrzebowali robotników do kopalni i portowych nabrzeży na zachodzie – płacili więc za transport młodych i zdrowych ludzi. Było wśród nich wielu imigrantów.

Wielu przybyszy z Europy w początkowym okresie swojego amerykańskiego życia pozostawała jednak w Nowym Jorku. To największe centrum przemysłowe, największy port i centrum finansowe potrzebowało niezliczonej ilości rąk do pracy. Imigranci pracowali tutaj, w większości chałupniczo, w skandalicznych warunkach mieszkaniowych, które panowały w ciasnych czynszówkach w otoczeniu Manhattanu. Zanim Europejczyk do owej czynszówki trafił, został często wypłukany z gotówki przez portowych oszustów i hotelowych naciągaczy, którzy oferowali przenoszenie bagażu, załatwianie pracy, bądź zwykły dach nad głową za wygórowane stawki.

Na przykładzie Nowego Jorku zobaczyć można ciekawą prawidłowość: rodzina imigrantów, która pod koniec XIX wieku zamieszkała w ciasnej czynszówce, w miarę jak rosły jej zarobki oszczędności, przenosiła się z Lower East Side do lepszych miejsc, aby w końcu zamieszkać w dzielnicach takich jak Bronx, Queens czy Brooklyn. Proces ten trwa po dziś dzień i jest wyjaśnieniem faktu, że dzielnice uznawane w Nowym Jorku niegdyś za irlandzkie, żydowskie czy włoskie, po tym jak ich mieszkańcy awansowali w społecznej hierarchii, stały się enklawami latynoskimi czy murzyńskimi.

Amerykańska imigracja nadeszła w trzech falach. Pierwsza narastała w latach 30. i 40. XIX wieku, a więc w czasach dwóch pierwszych etapów naszych Farmersów. Druga – w okresie trzeciego etapu – po wojnie secesyjnej w latach 70. XIX wieku. Trzecia – rekordowa fala imigracyjna narastała w latach 1905-1914.

I tak trwał ten wielki ruch ludności! Po I wojnie światowej Ameryka zamknęła swoje gościnne drzwi przed biedakami ze Starego Świata. Europa zaś postanowiła otworzyć się przed Wielkim Bratem zza oceanu. Cały proces dostosowywania warunków bytowych na statkach transatlantyckich w epoce wielkich migracji przygotował linie oceaniczne do umiejętnego przejścia od interesu związanego z transportem Europejczyków do wielkiego biznesu turystycznego: wycieczek bogatych Amerykanów do Europy.

Radosław

Przygotowując ten tekst (zawarty w niniejszym oraz w powyższym poście) korzystałem z książki Hugh Brogana „Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki” w przekładzie Elżbiety Macauley, wyd. Ossolineum, Wrocław 2004